Σχετικά

Το έργο

Το 2019, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε το κλείσιμο των λιγνιτωρυχείων στη Δυτική Μακεδονία μέχρι το 2027 και τη «μετάβαση» της Ελλάδας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική, υδρογόνο). Αυτή η τεχνική αλλαγή παρουσιάζεται ως λύση στα ζητήματα που εγείρει η κλιματική αλλαγή: διατήρηση του περιβάλλοντος με παράλληλη ανάπτυξη μέσω μιας καινούργιας πράσινης οικονομίας.

Στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, που χαρακτηρίζεται από την οικονομική μονοκαλλιέργεια που εισήγαγε η ΔΕΗ στα τέλη της δεκαετίας του 1950, οι απώλειες θέσεων εργασίας αναμένεται να είναι μαζικές. Θα επηρεάσουν όχι μόνο τον ενεργειακό τομέα, αλλά και όλες τις βιομηχανίες και τις υπηρεσίες που είχαν αναπτυχθεί γύρω από αυτόν. Για να απαντήσει στις ανησυχίες των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός «κόμβου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας» στον οποίο θα μεταφερθούν τοπικές θέσεις εργασίας και δεξιότητες. 

Αλλά «η μετάβαση» δεν σημαίνει απλώς τη χρήση νέων πόρων ή τεχνολογιών, δεν είναι απλώς μια τεχνική αλλαγή, είναι ένας διαφορετικός τρόπος εργασίας: από τα λιγνιτωρυχεία μέχρι τα ηλιακά και αιολικά πάρκα, δεν υπάρχει ο ίδιος αριθμός εργαζομένων, οι ίδιες συμβάσεις, οι ίδιες δουλειές, τα ίδια υλικά και τα ίδια εργαλεία κ.λπ. Πώς αυτές οι μορφές εργασίας επηρεάζουν τις σχέσεις μεταξύ των συναδέλφων, με την ιεραρχία και στους συνδικαλιστικούς αγώνες;

Η ενεργειακή μετάβαση αφορά επίσης την ανάδυση νέων συμμετεχόντων: των πολιτών, οι οποίοι δεν εργάζονται στον τομέα της παραγωγής ενέργειας, αλλά θέλουν να συμμετέχουν στις αποφάσεις που τους αφορούν. Από το 2018, και την εισαγωγή ενός ειδικού νομικού πλαισίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είδαμε την ανάπτυξη ενεργειακών κοινοτήτων που επιτρέπουν σε ενώσεις πολιτών να διαχειρίζονται την παραγωγή και τη διανομή ανανεώσιμης ενέργειας από τοπικές υποδομές. Ταυτόχρονα, ένας αυξανόμενος αριθμός έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας βιομηχανικής κλίμακας, ιδίως εκείνων που εγκαθίστανται σε αγροτικές εκτάσεις ή σε φυσικές περιοχές, αμφισβητείται από συλλογικότητες πολιτών που καταγγέλλουν τις επιβλαβείς επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και την κοινωνία. Πώς μετασχηματίζουν αυτοί οι νέοι συμμετέχοντες τη σχέση μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών ενέργειας;

Η παρούσα έρευνα μελετάει τις διάφορες αλλαγές στις πολιτικές σχέσεις που διαμορφώνονται γύρω από την παραγωγή ενέργειας. Εξετάζει τους νέους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι, αλλά και τα πιθανά σενάρια που αναδύονται μέσα από τις εμπειρίες αλληλεγγύης που τους ενώνουν με τους καταναλωτές. 

Διασταυρώνοντας ένα ευρύ φάσμα απόψεων, οι οποίες έχουν ένα κοινό σημείο: προέρχονται από τη βάση της κοινωνίας, ο στόχος είναι να δοθεί μια πολυφωνική περιγραφή μιας αλλαγής της οποίας την κατεύθυνση δεν έχουμε ακόμη καθορίσει. 

Θα θέλατε να συμμετάσχετε στην έρευνα; Μπορείτε να απαντήσετε σε αυτό το ανώνυμο ερωτηματολόγιο και να με ενημερώσετε αν θα ήσασταν διαθέσιμοι/ες για μια συνέντευξη.

Ποια είμαι;

Ονομάζομαι Margot Verdier και είμαι κοινωνιολόγος πεδίου από τη Γαλλία. Τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα ποικίλλουν από την ενεργειακή μετάβαση, στις οργανωτικές πρακτικές των αντικαπιταλιστικών και αντιεξουσιαστικών κοινωνικών αγώνων και την ηθική της επιστημονικής έρευνας. Έχω διδάξει για 5 χρόνια σε γαλλικά πανεπιστήμια και τώρα είμαι ανεξάρτητη ερευνήτρια με έδρα την Ελλάδα. Το πρώτο μου βιβλίο Le commun de l‘autonomie («Η αυτονομία ως κοινόβιο») εξετάζει τη δυνατότητα μιας «αντιεξουσιαστικής» μορφής συλλογικής ζωής, όπου η ισότητα και η ατομική ελευθερία τίθενται σε ισότιμη βάση. Έχω επίσης δημοσιεύσει άρθρα σχετικά με τη δεοντολογία της επιτόπιας έρευνας με επίκεντρο την προστασία της ταυτότητας και των προσωπικών δεδομένων των συμμετεχόντων. Το τρέχον έργο μου – το αντικείμενο αυτού του ιστότοπου – διερευνά την εξέλιξη του συστήματος παραγωγής ενέργειας και τον αντίκτυπό του στους εργαζόμενους στον τομέα της ενέργειας και στις ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές σχέσεις.

Πώς χρηματοδοτείται αυτό το έργο;

Η έρευνα έλαβε την υποτροφία Independent Scholar Fellowship 2024 που χορηγείται από το Independent Social Research Foundation (ISRF). Με έδρα τις Κάτω Χώρες, το ISRF είναι ένα κοινωφελές ίδρυμα που ιδρύθηκε το 2008 από μια ομάδα φιλάνθρωπων με στόχο την υποστήριξη ανεξάρτητων ερευνητών για τη διερεύνηση πρωτότυπων προσεγγίσεων «πραγματικών κοινωνικών προβλημάτων» (περισσότερες πληροφορίες εδώ: https://www.isrf.org/#about).

Η έρευνα φιλοξενείται στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (περισσότερες πληροφορίες εδώ:
https://www.polsci.auth.gr/en/basic_page_polsci/the-school-of-political-sciences/).

Πώς εργάζομαι;

Η έρευνα αποσκοπεί στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι εργαζόμενοι της ενέργειας και άλλοι αναδυόμενοι φορείς του τομέα, όπως τα μέλη των ενεργειακών κοινοτήτων, βιώνουν την ενεργειακή μετάβαση. Έτσι, στόχος είναι να αναλυθεί η προσωπική εμπειρία του καθενός από την κοινωνική αλλαγή. Ως εκ τούτου, η κύρια μέθοδος είναι η συνέντευξη. Οι συνεντεύξεις δεν ακολουθούν τη λογική των ερωτήσεων και απαντήσεων, αλλά έχουν τη μορφή συζήτησης μεταξύ του ερευνητή και του συμμετέχοντα γύρω από διάφορα θέματα (αυτό είναι γνωστό ως ημιδομημένη συνέντευξη στην κοινωνιολογική ορολογία).

Ο σεβασμός των συμμετεχόντων αποτελεί τη βάση της δεοντολογίας της έρευνας. Οι ταυτότητες και τα προσωπικά τους δεδομένα προστατεύονται και δεν κοινοποιούνται ποτέ σε τρίτους, είτε πρόκειται για ιδιωτική εταιρεία είτε για δημόσιο φορέα.