Ποιες επιπτώσεις παρατηρήθηκαν στις μελέτες που εντοπίσες να γράψετε το σχόλιό σας;
Πρώτα θα πω κάποια λόγια για τον λαγογύρο για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά τα προβλήματα. Ουσιαστικά αυτά τα ζώα είναι εδαφόβια, δηλαδή κατασκευάζουν λαγούμια κάτω από τη γη. Το μεγαλύτερο βάθος που μπορούν να φτάσουν είναι λίγο παραπάνω από ένα μέτρο. Και αυτά τα λαγούμια τα χρησιμοποιούν για να κοιμούνται, για ασφάλεια, για αναπαραγωγή, για όλες τις βιολογικές τους ανάγκες πέρα από τη διατροφή τους που πραγματοποιείται πάνω στο έδαφος. Οι λαγόγυροι τρέφονται με φύλα, λουλούδια, καρπούς και σε μικρό ποσοστό με μικρότερα ζώα, όπως έντομα κτλ. Το χειμώνα πέφτουν και σε χειμερία νάρκη μέσα σε αυτά τα λαγούμια. Όπως φαίνεται από τον κύκλο ζωής του λαγόγυρου τα λαγούμια που κατασκευάζει έχουν μεγάλη σημασία για αυτόν. Και για αυτό το λόγο δεν απομακρύνονται πολύ από αυτά. Το εύρος μετακίνησης, δηλαδή η περιοχή στην οποία δραστηριοποιούνται για να καλύψουν όλες τις βιολογικές ανάγκες έχει ακτίνα από λίγα μέτρα έως και μέγιστο 500 μέτρα ή ακόμη κι 1 χλμ., συνήθως για τα αρσενικά άτομα.
Γυρνώντας στην ερώτησή σου, ανάλογα με το στάδιο των εργασιών μπορεί η επίπτωση να είναι διαφορετική. Στο πρώτο στάδιο της κατασκευής, επειδή ο λαγόγυρος σαν ζώο όταν κινδυνεύσει δεν απομακρύνεται αλλά μπαίνει στο λαγούμι του, αυτό σημαίνει ότι οτιδήποτε κι αν γίνει, είτε ένας δρόμος είτε ένα σκάψιμο κατά τη δημιουργία τους, θα επηρεάσουν το λαγουμί του, ακόμη και με πιθανή θανάτωση. Μία απευθείας επίπτωση, δηλαδή, είναι η άμεση θανάτωση των ζώων που μένουν ακριβώς στο σημείο όπου γίνονται οι κατασκευές. Το δεύτερο αποτέλεσμα, είναι η πάκτωση του εδάφους. Όταν περνάει ένα βαρύ μηχάνημα ή όταν κατασκευάζεται ο δρόμος, στον οποίο ουσιαστικά περνάνε βαριά μηχανήματα, έχει ως αποτέλεσμα να συμπιέζεται το έδαφος, επηρεάζοντας αρνητικά όλα τα ζώα που ζουν σε 60 εκατοστά κάτω από τη γη.
Στην ΕΟΑ που εκπόνησε η εταιρεία υποστηρίζεται ότι δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις σε κανένα είδος κατά τη φάση της κατασκευής, καθώς τα ζώα θα απομακρυνθούν προσωρινά από την περιοχή… Στην αναφορά που υποβάλαμε στην ανοιχτή διαβούλευση τεκμηρίωσα πως η συγκεκριμένη υπόθεση δεν ισχύει για ορισμένα είδη, και ειδικά για τον λαγόγυρο. Όπως και άλλα εδαφόβια είδη –όπως ο ασπάλακας, ο τυφλοπόντικας ή διάφορα είδη μικρών τρωκτικών–, έτσι και ο λαγόγυρος δεν έχει τη δυνατότητα να απομακρυνθεί εύκολα από το ενδιαίτημά του. Ο λαγόγυρος είναι στενά συνδεδεμένος με τη φωλιά του. Κατά τη διάρκεια έργων κατασκευής, ένα τέτοιο ζώο δεν θα μετακινηθεί, αλλά θα παραμείνει στο λαγούμι του και, εφόσον υπάρξει επιφανειακή παρέμβαση από βαριά μηχανήματα, είναι πολύ πιθανό να θανατωθεί. Αυτό είναι ένα σοβαρό οικολογικό ζήτημα που η μελέτη δεν λαμβάνει υπόψη.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να αξιολογείται το κάθε είδος ανάλογα με της βιολογικές του ανάγκες. Δηλαδή, ακόμη κι αν η κατασκευή δεν πραγματοποιηθεί ακριβώς σε μια περιοχή όπου υπάρχουν λαγόγυροι, ενδέχεται να υπάρχουν πολύ κοντά. Αυτό σημαίνει ότι οι συνέπειες δεν περιορίζονται μόνο κατά τη φάση της κατασκευής, αλλά μπορεί να συνεχίσουν να υφίστανται και μετά.
Σε αυτό το σημείο μπαίνουμε στη σφαίρα των έμμεσων επιπτώσεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα έμμεσων επιπτώσεων είναι ο κατακερματισμός του οικοσυστήματος. Αντί να υπάρχει ένας ενιαίος χώρος όπου η μετακίνηση είναι φυσική χωρίς εμπόδια, δημιουργούνται δρόμοι ή εγκαταστάσεις που εκτείνονται σε μεγάλες εκτάσεις, αρκετών χιλιομέτρων, δημιουργώντας τεχνητά εμπόδια. Αυτά μπορεί να εμποδίσουν την εύκολη επικοινωνία μεταξύ των διαφορετικών αποικιών των ζώων και των ατόμων. Με τον περιορισμό των μετακινήσεων και της γενετικής ροής μεταξύ πληθυσμών, δημιουργείται σταδιακά ένας “γενετικός φραγμός” – αυτό που στην επιστήμη ονομάζουμε φαινόμενο στενωπού (bottleneck effect). Σε τέτοιες συνθήκες, οι πληθυσμοί αρχίζουν να αναπαράγονται απομονωμένα, αυξάνοντας τον κίνδυνο ενδογαμίας και καθιστώντας το οικοσύστημα πιο ευάλωτο σε περιβαλλοντικές πιέσεις και ασθένειες.
Περνώντας από τη φάση της κατασκευής στην φάση της λειτουργίας ενός αιολικού πάρκου, είναι πιθανό κάποιες αποικίες λαγογύρου να έχουν επιβιώσει. Υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που δείχνουν ότι η μόνιμη παρουσία σε περιοχή με ανεμογεννήτριες προκαλούν μόνιμο στρες στα ζώα. Οι έλικες παράγουν έναν συνεχόμενο ήχο χαμηλής συχνότητας, με αποτέλεσμα τα ζώα να μην έχουν καλή αντίληψη του γύρω περιβάλλοντος. Για ένα είδος σαν τον λαγόγυρο που αποτελεί θήραμα για τα αρπακτικά, η αδυναμία αντίληψης του περιβάλλοντος τα οδηγεί σε συνεχή επιφυλακή. Βιολογικά αυτό σημαίνει ότι στο σώμα του παράγει μονίμως αδρεναλίνη. Αν και μπορεί να επιβιώσει σε αυτές τις συνθήκες, η χρόνια πίεση μπορεί να έχει επίπτωση στην αναπαραγωγή, τη διατροφή την επικοινωνία με τους άλλους λαγόγυρους… Οπότε μιλάμε για κακή ζωή.
Όπως βλέπεις, πρέπει να λαμβάνονται ορισμένα μέτρα τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την κατασκευή ενός τέτοιου έργου. Ωστόσο, για να αξιολογήσουμε πραγματικά την αποτελεσματικότητά τους, είναι απολύτως απαραίτητο να βασιζόμαστε σε επιστημονική βιβλιογραφία και σε μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε αντίστοιχα έργα, στην Ελλάδα και διεθνώς. Μόνο έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε σε βάθος τις επιπτώσεις τέτοιων παρεμβάσεων στο οικοσύστημα.